Misschien heb je wel eens gehoord van flow. Die staat waarin je volledig opgaat in wat je doet. Je vergeet de tijd. Je presteert op je best, zonder dat het moeite kost. En toch: de meeste mensen ervaren dit zelden. Niet in werk, niet op school, niet tijdens een coachingstraject of therapie. Flow is zelden ingebouwd. Niet in onze systemen, niet in onze programma’s, en zeker niet in onze cultuur.
In deze blog ontdek je waarom dat zo is. Je leert wat flow werkelijk betekent, waarom het zo weinig voorkomt, en hoe je het bewust kunt toepassen. Voor jezelf. Voor je team. Of voor de mensen die je begeleidt in een opleiding, programma of interventie. Flow is geen toeval. Het is ontwerp. En zodra je dat begrijpt, verandert alles.
Inhoudsopgave
We willen wel, maar we haken af
Je begint ergens aan met goede intenties. Een opleiding. Een nieuwe baan. Een coachtraject of een leefstijlprogramma. Je voelt motivatie, zin, nieuwsgierigheid. Maar na een tijdje komt de dip. De energie zakt. Je voelt twijfel, weerstand of vermoeidheid. De aandacht versnippert. De motivatie verdwijnt.
En ineens stop je. Niet omdat het je niets kan schelen. Niet omdat je geen discipline hebt. Maar omdat het systeem waarin je zat, niet werkte. Wat jij ervaart, is niet uniek. Het is de norm.
1 op de 5 werkenden in Nederland ervaart burn-outklachten. Bij zelfstandig ondernemers is dat 11,7 procent. Een stuk lager dus, terwijl zij vaak langere dagen maken, minder zekerheid hebben en meer verantwoordelijkheden dragen. Waarom raken zij minder snel uitgeput?
In het hoger onderwijs stopt bijna 1 op de 3 studenten al in het eerste jaar. In het hbo ligt de uitval zelfs op 37 procent. Studenten beginnen met motivatie, maar verliezen die onderweg. De inhoud is niet per se het probleem. De vorm wel.
Ook in programma’s en interventies zie je hetzelfde patroon. In de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) maakt circa 50 procent van de deelnemers het traject niet af. En dat is geen uitzondering. Therapieën, leefstijlprogramma’s, online trainingen, leerapps, verandertrajecten. Overal zie je hetzelfde: mensen haken af voordat het resultaat bereikt is.
Herken je dit?
Je begint met energie aan iets nieuws, maar voelt je na een paar weken overweldigd. Je weet wat goed voor je is, maar doet het toch niet. Je hebt je ingeschreven voor een programma, maar mist de motivatie om het af te maken. Je start vol focus, maar voelt je al snel leeg.
Dan ligt dat niet aan jou. Het ligt aan hoe we leren, werken en veranderen hebben ingericht.
We bouwen programma’s op inhoud. Opleidingen op structuur. Werkplekken op targets. Maar zelden bouwen we systemen op motivatie, energie en ritme. We gaan ervan uit dat mensen het wel volhouden als het belangrijk genoeg is. Maar dat blijkt niet te kloppen.
Mensen haken niet af omdat ze ongemotiveerd zijn. Ze haken af omdat de omstandigheden geen flow mogelijk maken. Daar waar geen flow is, valt energie stil. En zonder energie valt alles uit.
Wat houdt mensen tegen? De zes grootste flow-stoppers
Als je kijkt naar waarom mensen afhaken, zie je steeds dezelfde oorzaken terugkomen. Of het nu gaat om opleidingen, coachingstrajecten, werkprocessen of persoonlijke doelen. Deze zes factoren zijn de meest voorkomende flow-killers. Ze zorgen ervoor dat mensen niet kunnen, willen of durven doorzetten. Ongeacht hun motivatie.
Geen intrinsieke motivatie
Mensen doen iets omdat het moet. Omdat het hoort. Of omdat er iets voor terugkomt, zoals geld, erkenning of een diploma. Maar zonder een innerlijke ‘ja’ gebeurt er niets. Flow vraagt om persoonlijke betrokkenheid. Om iets willen omdat het betekenis heeft, niet omdat het op je planning staat.
Gebrek aan autonomie
Veel trajecten liggen vast. Deadlines, modules, formats, tempo. Geen ruimte voor eigen keuzes. Geen ruimte om het op jouw manier te doen. Maar flow vereist zelfsturing. Vrijheid binnen kaders. Autonomie zorgt voor eigenaarschap. En eigenaarschap zorgt voor verbinding. Zonder autonomie is er geen flow.
Frictie in het proces
Te veel klikken. Slecht UX-design. Onlogische stappen. Te veel e-mails. Slechte onboarding. Elke irritatiepunt in het proces is een moment waarop je afhaakt. Mensen haken niet af vanwege grote mislukkingen. Ze haken af op kleine frustraties. Frictie breekt flow nog voordat het begonnen is.
Geen directe feedback
Mensen willen weten waar ze staan. Of ze vooruitgaan. Of wat ze doen effect heeft. Maar veel trajecten geven pas laat of vaag feedback. Dan voelt het alsof je maar wat doet. Flow ontstaat alleen als je helderheid hebt. Als je merkt dat je beweegt. Zonder feedback geen focus. Zonder focus geen flow.
Te veel, te snel
Sommige programma’s overspoelen je met informatie, opdrachten of keuzes. Dat voelt ambitieus, maar is overprikkelend. Flow heeft ritme nodig. Compacte stappen. Tijd om te verwerken. Niet te langzaam, niet te snel. Als je systeem wordt overladen, sluit je brein zich af. En zonder mentale ruimte verdwijnt flow.
Te weinig uitdaging of afwisseling
Monotone taken. Herhaling. Geen verrassing. Geen groei. Dan zakt de energie weg. Flow leeft op spanning, op iets dat nét buiten je comfortzone ligt. Zonder uitdaging verdwijnt de alertheid. Zonder variatie verdwijnt de motivatie. En dus ook flow.
Al deze factoren kun je beïnvloeden. Maar daarvoor moet je weten waar flow precies vandaan komt.
Wat is flow en waarom werkt het?
Flow is een mentale staat waarin je volledig opgaat in wat je doet. Je bent gefocust, creatief, energiek. Alles voelt logisch, vloeiend, natuurlijk. Je bent niet aan het worstelen, maar aan het leveren. Je werkt met maximale inspanning en minimale weerstand.
De psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi (koop hier zijn boek: Flow – Psychologie van de optimale ervaring) onderzocht flow tientallen jaren lang. Zijn conclusie: mensen zijn het gelukkigst, productiefst en meest betrokken als ze in flow zijn. Niet tijdens ontspanning. Niet tijdens scrollen. Maar juist tijdens intens werk, creatie, leren, sporten. Activiteiten die moeite kosten én betekenis hebben.
Flow ontstaat als de uitdaging die je aangaat, precies aansluit bij je vaardigheden. Niet te makkelijk. Niet te moeilijk. Maar precies genoeg om je te activeren. Dat is de kern van flow: balans tussen wat je moet doen en wat je aankan.
- Te weinig uitdaging? Dan verveel je je.
- Te veel uitdaging? Dan raak je gespannen of gefrustreerd.
- Precies ertussenin? Dan ontstaat flow.
En dat maakt flow tot een ontwerpprincipe. Je kunt het bewust opbouwen. In jezelf, maar ook in systemen en trajecten. Zolang je weet welke voorwaarden het nodig heeft.
Hoe herken je flow – en hoe stuur je bij?
Flow kun je voelen. Maar je kunt het ook zien. Bij jezelf. Bij een deelnemer. Bij een team. De signalen zijn duidelijk en sturen je richting actie. Emoties geven feedback. Ze vertellen je iets over de balans tussen uitdaging en vaardigheid.
Voelt iemand zich verveeld of apathisch? Dan is het waarschijnlijk te makkelijk. Of te onpersoonlijk. Tijd om het moeilijker te maken. Of relevanter.
Is er veel stress, frustratie of angst? Dan is het waarschijnlijk te moeilijk. Of onduidelijk. Tijd om te versimpelen, uit te leggen of in te grijpen.
Zie je energie, enthousiasme of diepe focus? Dan zit je dichtbij flow. De taak daagt iemand uit zonder te overweldigen. Er is voldoende spanning en duidelijke richting.
Flow is geen statisch punt. Het beweegt. Wat gisteren uitdagend was, is morgen saai. Wat vandaag energie geeft, kan volgende week stress geven. Daarom moet je bijsturen. Aanvoelen. Fijnstemmen. Dat geldt voor jezelf. Maar ook voor iedereen die je begeleidt. Waar zit iemand in het flowmodel? Wat kun je aanpassen? Wat is te veel? Wat is te weinig? Door steeds te checken waar iemand zit in de zone van flow, kun je het proces optimaliseren.
Zo pas je flow toe in de praktijk: drie niveaus
Je kunt flow toepassen op drie niveaus. Individueel. In een organisatie. En in een programma of interventie. Elk niveau vraagt iets anders. Maar de principes zijn hetzelfde.
Individueel
Werk in duidelijke blokken. Bouw deep work in. Kies taken met een concreet doel en zichtbare voortgang. Voel waar je energie zit en pas aan. Verhoog de spanning als je je verveelt. Maak het makkelijker als je blokkeert. Zorg voor feedback en focus. Koppel je taken aan iets dat jij belangrijk vindt. Niet aan iets wat ‘moet’.
In teams en organisaties
Zorg voor autonomie. Laat medewerkers hun eigen werk indelen. Richt processen in met ritme, rust en structuur. Beperk ruis. Geef directe feedback. Gebruik weekritmes en voortgangsmetingen. Laat werk meegroeien met vaardigheden. Stimuleer niet harder werken, maar beter afstemmen. Bouw een cultuur waarin flow normaal is.
In programma’s en interventies
Begin bij de motivatie van jouw eindgebruiker, maak bijvoorbeeld een goede persona. Niet bij inhoud. Maak duidelijk waarom iemand hieraan wíl deelnemen. Bouw programma’s op in fases. Van licht naar zwaar. Van veilig naar spannend. Geef altijd feedback. Laat voortgang voelen. Ontwerp modules die net uitdagend genoeg zijn. Laat ruimte voor personalisatie. Houd het flexibel. Herken signalen van afhaken. En grijp dan in.
Een concreet resultaat van flow verbeteren is: verhoogde retentie.
Flow is geen beloning. Het is de basis voor volhouden. Mensen leren alleen als ze in beweging blijven. En beweging ontstaat alleen als er flow is.
Wil je meer doen met flow?
Flow is geen vaag geluksmoment. Het is een praktisch ontwerpprincipe. En je kunt het inzetten — in jezelf, je team, je organisatie of je programma.
- Wil je dat mensen niet alleen starten, maar ook volhouden?
- Wil je programma’s die energie geven in plaats van kosten?
- Wil je een werkritme dat mensen motiveert, in plaats van uitput?
Dan is flow het fundament.
Ik help professionals, ondernemers en organisaties bij het ontwerpen van trajecten, werkprocessen en programma’s die flow mogelijk maken. Zodat mensen gemotiveerd blijven. Resultaat boeken. En met meer plezier werken of veranderen.
Heb je hulp nodig bij het toepassen van flow in jouw werk, team of programma? Plan een gratis Focus sessie met mij in, ik help je de focus te verleggen!